‘Doom, praat me niet van God, als er geen godsdienst was, zaten wij hier niet in deze zandbak!’ Menig militair daagde mij als soldatendominee met een oneliner als deze tijdens onze missie in Afghanistan uit tot een pittig debat over religie en geweld. En het is waar: God en geweld komen vaak hand in hand het nieuws binnenstormen. Ik herinner me nog hoe tijdens de oorlog op de Balkan de elkaar bestrijdende partijen in de media consequent werden aangeduid als Serven, Kroaten en Moslims. Als simpele ontvanger van het nieuws werd ik geacht te begrijpen dat met “Moslims” dat gedeelte van de Bosnische bevolking werd aangeduid, waarvan de voorouders ooit onder de Ottomaanse bezetting - we hebben het dan over een kleine zes eeuwen daarvoor – (al dan niet uit opportunisme) tot de Islam waren overgegaan. Gelieve er dus niet direct religieuze connotaties aan te verbinden, de meeste “Moslims” in Bosnië gingen net zo spaarzaam ter moskee als de meerderheid van de Joodse Israëli’s naar de synagoge! Toch zorgt dit soort taalgebruik ervoor dat je een bepaalde cultuur en nationaliteit en de gedragingen van de mensen die daar toe behoren, onwillekeurig met een bepaalde religieuze overtuiging associeert. Voor alle volledigheid: het omgekeerde gebeurt ook. In veel oosterse landen wordt het Westen (Europa en de V.S.) probleemloos als “christelijk” neergezet. Lastiger nog wordt het als prominenten uit de desbetreffende landen dat soort labels ook op zichzelf en hun ideologie of politieke beleid gaan toepassen. Donald Trump, die weet dat veel van zijn potentiële kiezers tot de traditionele christelijke kerken behoren, laat een hem goedgezinde dominee een gebed uitspreken waarin Trump als een cadeau van onze Lieve Heer wordt aangeprezen. Geert Wilders heeft er ook geen moeite mee om regelmatig te appelleren aan “onze” joods-christelijke waarden. En in Frankrijk, waar men doorgaans kerk en staat drastisch gescheiden tracht te houden, was deze week na de gruwelijke moord op de bejaarde dorpspastoor Jacques Hamel door kennelijk IS-gerelateerde desperado’s, president Hollande ineens openlijk katholiek. Maar zelfs waar de meerderheid van een bepaalde bevolkingsgroep zich daadwerkelijk met een bepaalde religie verbonden voelt, deze althans als onderdeel van de eigen culturele en nationale identiteit koestert, wil het nog niet zeggen dat al die mensen deze religie actief belijden. En het betekent al helemaal niet dat elke tenenkrommende uitspraak van een presidentskandidaat of andere politicus regelrecht valt terug te voeren op de religieuze traditie die hij beweert aan te hangen of te verdedigen. Felle critici van het “christelijke “westen zouden moeten beseffen dat het economisch imperialisme, het platte materialisme of de libertijnse decadentie in onze westerse cultuur niet een op een als vrucht van de “joods-christelijke” traditie kunnen worden aangemerkt. En net zo min kunnen de misdaden tegen de menselijkheid, gepleegd door jonge heethoofden die “Allah Akbar” roepen, op het conto worden geschreven van een wereldgodsdienst die talloze oprechte, humane aanhangers kent die zich hier volstrekt van distantiëren, maar er wel moe van worden om dat iedere keer luid en duidelijk te moeten verklaren.