Burgemeester Van der Laan liet zijn godsdienstige achtergrond achter zich, zo wil het verhaal, nadat hij op catechisatie in het rechtzinnige reformatorische Rijnsburg, waar hij opgroeide, een lastige vraag aan de dominee had gesteld. Catechisatie, voor de niet-ingewijde lezers, is onderwijs in de kerkelijke leer. Kinderen en jongeren van protestantse huize gingen vroeger net zo vanzelfsprekend (en doorgaans met net zo weinig zin) een avondje per week naar catechisatie als ze naar school moesten.
Van der Laan had aan de dominee gevraagd of Inca’s ook in de eeuwigheid bij God zouden mogen horen, terwijl zij toch nooit van Jezus Christus hadden vernomen. De dominee had de jonge Eberhard in volle ernst geantwoord dat dit dan pech voor de Inca’s was. Ze zouden buitengesloten zijn van de eeuwige zaligheid, dat wist die dominee zeker. Eberhard vond dat oneerlijk van God en besloot afscheid te nemen van het christelijk geloof.
Wij zeggen nu, ik althans: de arme Eberhard kreeg een karikatuur van het christelijk geloof voorgeschoteld. En die dominee mat zichzelf een volmacht aan die geen mens zich zou mogen aanmeten. Het was een andere, recent overleden bekende Nederlander, professor Harry Kuitert, die het lef had om al vele decennia terug de ondankbare taak op zich te nemen, vraagtekens te plaatsen bij allerlei christelijke, lees vooral: gereformeerde en katholieke, schijnzekerheden en waanwijsheden. Bij de parmantige manier waarop mensen in hun geloofsijver geheimenissen die ver boven de menselijke pet gaan, in dogma’s en leerstellige formules meenden te kunnen vatten. Het gemak waarmee andersdenkenden de maat genomen werd, de vanzelfsprekendheid waarmee men over “de Waarheid” meende te kunnen beschikken en het beroep op de bijbel als een soort laatste woord bij elke discussie.
Van der Laan heeft later in Amsterdam nog eens een “preek van de leek” gehouden. Over de barmhartige Samaritaan. Een goede keuze! Want bij alles wat er niet deugde en deugt in veel christendommigheid (ik blijf maar dicht bij eigen huis), hebben prediking en catechisatie in elk geval ook dit opgeleverd: de meeste mensen die zich christelijk noemen, beseffen dat dat etiketje bitter weinig te betekenen heeft, tenzij je ook een goede buurman, vader, collega en sportvriend probeert te zijn. Een naaste. Anders gezegd: geloven kan maar het beste in daden van liefde en recht ter sprake komen. Dan valt er best naar te luisteren! Mooi dat Van der Laan dit ook had onthouden van de catechisatie, en daar op zijn wijze prachtig invulling aan gegeven heeft in zijn geliefde stad.
